Birçok firma gelecek yılların bütçesini hazırlarken çeşitli verilerden faydalanır. Bunlar; hammadde fiyatlarında öngörülen yükselişler, geçmiş yılın enflasyon oranı, ödenecek vergilerin maliyeti, gelecek yılın asgari ücrete yapılacak zamları, diğer hizmet maliyetleri vs. gibi tutarlar ile giderlerini hesaplayarak bütçe planlaması yapmaktadır.
Firmalar gibi devletler de gelecek yılların bütçe çalışmasını yaparlar. Bu hesaplamalar sırasında faydalandığı hesaplama sistemlerinden biri de yeniden değerleme oranıdır. Yeniden değerleme oranı, vergi kanunlarında yer alan istisna hadlerinin, indirimlerin, maktu cezaların, teminat sınırlarının, gelir dilimlerinde yer alan tutarların, gider kısıtlarının belirlenmesinde pek çok noktada uygulama alanı bulmaktadır.
İlk paragrafta bahsettiğimiz firmalar mal ve hizmetlerinin gelecek yıllarda olacağı fiyatları hesaplarken enflasyonu mu baz alacağız yoksa yeniden değerleme oranını mı baz alacağız karmaşasına düşmektedir. Çünkü devletin uygulamış olduğu yeniden değerleme oranında artırılan vergiler de firmaların bütçelerinde ciddi maliyet kalemi oluşturmaktadır.
Bu makalemizde bu iki kavramı detaylı açıklayarak yıllara göre gerçekleşen tutarları mukayese edeceğiz.
ENFLASYON NEDİR NASIL HESAPLANIR
En basit şekliyle enflasyon, mal ve hizmet fiyatlarındaki artıştır. Bir başka ifade ile enflasyon, alım gücünün ve toplum refahının düşmesi demek olarak ta adlandırabiliriz. Ülkemizde resmi enflasyon TUİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından hesaplanmaktadır. TÜİK tarafından TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) ve ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) olarak iki farklı şekilde hesaplanır. ÜFE, ülkede üretilerek yurt içine satılan ürünlerin fiyatlarındaki değişimi baz alarak belirlenir. ÜFE hesaplanmasında ise hane halkı tarafından yapılan harcamalarla ilgili anketler yapılır. Bu anketler göz önünde bulundurularak hangi kalemlerin bütçe üzerinde ne kadar etkili olduğu bulunur. Ortaya çıkan bilgilerle oluşturulan TÜFE sepetinde yüzlerce ürün çeşidi yer alır. Yıllık ortalama fiyatlar ise 12 ayın fiyatlarının toplanarak 12’ye bölünmesiyle bulunur. Ortaya çıkan sonuç bir önceki yılın değerleriyle karşılaştırılır ve artış miktarı hesaplanarak yıllık enflasyon hesaplanır.
YENİDEN DEĞERLEME ORANI NEDİR NASIL HESAPLANIR
Gelir İdaresi tarafından gerek geçici vergilendirme dönemleri gerekse yılsonları itibariyle yeniden değerleme oranı Vergi Usul Kanunu genel tebliğleri ile ilan edilmektedir. Pek çok vergisel konularda da bu yeniden değerleme oranlarını kullanmaktayız. Yeniden Değerleme Oranı, Vergi Usul Kanununun 298’inci maddesine göre hesaplanmaktadır. Yeniden Değerleme Oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayından bir önceki yılın aynı dönemine göre Üretici Fiyatları Genel Endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranını ifade ediyor
YILLARA GÖRE ENFLASYON VE YENİDEN DEĞERLEME ORANI FARKLARI
|
YILLAR |
ENFLASYON |
YENİDEN DEĞERLEME ORANI |
|
2013 |
7,40% |
3,93% |
|
2014 |
8,17% |
10,11% |
|
2015 |
8,81% |
5,58% |
|
2016 |
8,53% |
3,83% |
|
2017 |
11,92% |
14,47% |
|
2018 |
20,30% |
23,73% |
|
2019 |
11,84% |
22,58% |
|
2020 |
14,60% |
9,11% |
|
2021 |
36,08% |
36,20% |
|
2022 |
64,27% |
122,93% |
SONUÇ
Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere enflasyon ve yeniden değerleme oranları zaman zaman birbirine yakın oranlarda seyrederken zaman zaman arada farklar oluşturmaktadır. Birbirine yakın oranlar ciddi anlamda önemsenmez iken birbirinden uzak oranlar kafa karışıklığı yaratmaktadır. Bunun en büyük etkeni enflasyonun TÜFE (Tüketici fiyat endeksi) esas alınarak hesaplanırken yeniden değerleme oranının ÜFE (Üretici fiyat endeksi) esas alınarak hesaplanmasından kaynaklanmaktadır.
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Serdar SELAMOĞLU
Yorum yaz
